Tôi rất xúc động và day dứt khi theo dõi loạt bài trên Pháp Luật TP.HCMnói về hoàn cảnh đáng thương của những nạn nhân acid. Câu chuyện về quá khứ đau buồn của các nhân vật không đau đớn bằng câu chuyện về tương lai của họ. Người mặc cảm, tự ti chỉ nghĩ đến cái chết vì khuôn mặt biến dạng; người đau đớn vì ngay cả đứa con nhỏ đứt ruột đẻ ra cũng không dám sà vào lòng mẹ; người nghèo khó phải bán cả chiếc xe đạp cà tàng để chữa trị cho con; có gia đình đang êm ấm phải chia lìa, chồng một nơi, vợ con một nẻo… Tất cả đều khiến chúng ta phải nhói lòng. Nhưng có lẽ đau đớn nhất vẫn là những trường hợp cơ quan chức năng chưa hoặc không bao giờ tìm ra hung thủ gây án.

Thực tế xót xa

Ai cũng biết hậu quả của acid để lại mà các nạn nhân phải gánh chịu là rất kinh khủng và tạo ra những bi kịch gia đình không gì hàn gắn nổi. Tuy nhiên, có một thực tế trong việc xử lý loại tội phạm này khiến xã hội kể cả những người thực thi pháp luật cũng cảm thấy chưa thỏa mãn. Đối với số ít vụ thủ phạm thừa nhận mục đích, động cơ của việc dùng acid phạm tội là để giết người thì không nói. Nhưng chỉ cần thủ phạm khai rằng không có ý định dùng acid để giết người và vì lý do nào đó cơ quan điều tra cũng không chứng minh được có động cơ giết người thì thủ phạm chỉ bị truy tố xét xử về tội cố ý gây thương tích. Có những vụ mức án của người phạm tội chỉ vài năm tù hoặc mười mấy tháng tù, trong khi cố tật để lại trên cơ thể của nạn nhân là rất khủng khiếp. Cứ cho là mức án có thể phù hợp với điều khoản lý thuyết nhưng rõ ràng về thực tế, nó không thật sự tương xứng với hậu quả mà acid để lại cho những người bị hại.

Đáng lo ngại hơn nữa là những vụ án liên quan đến acid ngày càng nhiều và thứ chất lỏng chết người này đang được sử dụng tràn lan, khó kiểm soát. Người gây án có thể tạt acid vì nhiều lý do khác nhau: Vì ghen tuông, để trả thù hoặc đơn giản là để dằn mặt… Một thực tế đau lòng khác là người ta thường dùng acid để nhằm vào mặt của người bị hại với mục đích hủy hoại nhan sắc và những bộ phận trọng yếu của cơ thể con người từ phần cổ trở lên.

Một nạn nhân bị chém bằng dao nhiều nhát vào người, vào mặt gây thương tích nặng thì vẫn có thể phẫu thuật thẩm mỹ làm mờ sẹo hoặc mặc quần áo che vết sẹo khi ra đường. Nhưng một người bị tạt acid vào mặt, dù tỉ lệ thương tật chỉ khoảng 20% thôi nhưng gương mặt ấy sẽ bị biến dạng ghê gớm, không cách nào khắc phục được. Họ mặc cảm không dám ra đường, sống âm thầm khép kín, không dám giao tiếp với ai, họ sợ sệt với chính hình hài của họ mỗi khi nhìn vào gương. Hậu quả về tinh thần bị ảnh hưởng suốt đời không chỉ với bản thân họ mà con cái, người thân họ…

Vì vậy đã đến lúc chúng ta phải nhìn nhận, đánh giá lại hướng xử lý đối với loại tội phạm liên quan đến acid cho hợp lý hơn. Tôi cho rằng cuộc sống phải có pháp luật và pháp luật cũng luôn phải điều chỉnh để kịp thời, để phù hợp với thực tế cuộc sống. Làm sao vừa thể hiện tính khoan hồng nhưng phải đủ sức răn đe với loại tội phạm nguy hiểm và có xu thế gia tăng như việc dùng acid để gây án. Bởi suy cho cùng, mục đích của việc áp dụng pháp luật cũng là để hướng tới một xã hội tốt đẹp hơn.

Bổ sung điều luật

Có ý kiến từng cho rằng BLHS cần có một tội danh riêng về acid, quy định các mức hình phạt khác nhau, trong đó mức án cao nhất đến tử hình (như tội giết người). Tuy nhiên, tôi cho rằng chưa cần thiết như vậy mà chỉ cần điều chỉnh, cơ cấu lại một số điều luật hiện có thường được dùng để xử lý loại tội phạm này.

Phân tích về cấu thành tội phạm thì hành vi sử dụng acid để tấn công người khác đã xâm hại đến tính mạng, sức khỏe của con người. Do vậy, nếu cơ quan tố tụng chứng minh được ý thức chủ quan của người gây án là để giết người thì tôi đề nghị bổ sung thêm tình tiết tăng nặng định khung hình phạt là “sử dụng acid để phạm tội” vào điểm l khoản 1 Điều 93 BLHS (điểm này hiện chỉ quy định một tình tiết tăng nặng định khung là “bằng phương pháp có khả năng làm chết nhiều người”). Bởi trên thực tế, hành vi sử dụng acid để thực hiện tội phạm giết người hoàn toàn có khả năng làm chết nhiều người, khi đối tượng nhằm đến đang sống chung hoặc đi cùng những người khác. Có thể hậu quả để lại cho những người khác nhẹ hơn đối tượng nhắm tới nhưng do xuất phát từ ý chí chủ quan ban đầu là giết người nên người gây án vẫn phải chịu tình tiết tăng nặng định khung là giết nhiều người. Việc bổ sung tình tiết “sử dụng acid để phạm tội” thành một tình tiết tăng nặng định khung độc lập còn thể hiện ý chí của Nhà nước trong việc xác định tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi này. Trên cơ sở đó làm tăng tính răn đe đối với những người luôn có ý định dùng acid để giải quyết mâu thuẫn trong cuộc sống.

Tương tự, nếu ý thức của người gây án nhằm gây thương tích cho người khác thì hành vi đó cấu thành tội cố ý gây thương tích. Nhưng tôi đề nghị phải bổ sung tình tiết “sử dụng acid để phạm tội” là một tình tiết tăng nặng định khung hình phạt theo khoản 4 Điều 104 BLHS. Tình tiết tăng nặng định khung này nhằm đánh giá mức độ nguy hiểm cho xã hội tương đương với tình tiết tăng nặng định khung hình phạt “trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng khác” đã có ở khoản 4 Điều 104 BLHS hiện hành.

Một giải pháp khác nhằm khắc chế tối đa loại tội phạm này, hạn chế những bi kịch tiếp theo liên quan đến acid chính là ý thức thực thi pháp luật một cách nghiêm túc, chính xác. Các cơ quan tố tụng, người tiến hành tố tụng, nhất là điều tra viên khi điều tra vụ án phải có sự tinh tế, nhạy cảm nhất định để chứng minh cho được ý chí chủ quan của người phạm tội. Từ đó sớm tìm ra bản chất thật của vụ án để có hình phạt tương xứng, đủ sức răn đe và phần nào an ủi được những người bị hại. Với những vụ án chưa tìm ra hung thủ thì phải cố gắng vận dụng mọi biện pháp nghiệp vụ cần thiết để truy xét cho ra…

Thẩm phán PHẠM CÔNG HÙNG