Miễn trách nhiệm hình sự (TNHS) của Bộ luật hình sự Việt Nam là một quy định không xa lạ so với hệ thống pháp luật hình sự trên thế giới. Tuy có nhiều cách gọi khác nhau về chế định này nhưng chung quy lại, nó xuất phát từ nguyên tắc đánh giá tính nguy hiểm của hành vi tội phạm, mức độ gây thiệt hại cho xã hội do hành vi phạm tội gây ra, thái độ của người phạm tội và cuối cùng là tính nhân đạo của pháp luật. Cái lạ của chúng ta là cách vận dụng của những người tiến hành tố tụng ở từng vụ án cụ thể. Trường hợp đình chỉ do miễn TNHS đối với bị can Mai Nam Dương trong vụ án “vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ” của Viện Kiểm sát nhân dân TP Đà Lạt cũng là một trường hợp lạ, vì hành vi phạm tội của bị can thuộc trường hợp “gây hậu quả rất nghiêm trọng” nhưng chỉ có căn cứ duy nhất là người phạm tội đã bồi thường cho các bị hại (hơn 1 tỉ đồng) và các bị hại cùng gia đình của người bị hại đã làm đơn bãi nại cho bị can Dương.

Ở đây, những người tiến hành tố tụng đã cố tình đánh đồng tình tiết giảm nhẹ “người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả” của Bộ luật hình sự với quy định về tư tố của Bộ luật tố tụng hình sự: “Trong trường hợp người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu trước ngày mở phiên tòa sơ thẩm thì vụ án phải được đình chỉ”. Nhân đây xin nói thêm về quyền tư tố của Bộ luật tố tụng hình sự, theo khoản 1, điều 105 thì người bị hại có quyền đề nghị hoặc không đề nghị khởi tố vụ án hình sự đối với các tội phạm được quy định tại các khoản 1 của các điều 104, 105, 106, 108, 109, 111, 113, 121, 122, 131 và 171 Bộ luật hình sự. Trong khi đó hành vi phạm tội của bị can Dương được quy định tại điều 201 Bộ luật hình sự không thể đình chỉ theo khoản 1, điều 105 Bộ luật tố tụng hình sự. Có lẽ chính vì thế mà những người tiến hành tố tụng đã cố hiểu sai luật để đình chỉ bị can Dương theo điều 25 Bộ luật hình sự, nhưng xét cho cùng thì căn cứ đình chỉ theo điều 25 Bộ luật hình sự cũng chẳng ăn nhập gì với thực tế vì muốn đình chỉ do miễn TNHS phải đảm bảo ba căn cứ sau:

1. Do chuyển biến của tình hình mà hành vi phạm tội hoặc người phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa.

2. Trong trường hợp trước khi hành vi phạm tội bị phát giác, người phạm tội đã tự thú, khai rõ sự việc, góp phần có hiệu quả vào việc phát hiện và điều tra tội phạm, Người phạm tội được miễn TNHS khi có quyết định đại xá.

3. Người phạm tội được miễn TNHS khi có quyết định đại xá.

Xét cho cùng thì căn cứ thứ hai cũng được xem là “tàm tạm” đối với ba người bị hại bị thương nặng, nhưng còn nạn nhân đã chết thì làm sao có thể gọi là “người phạm tội được miễn TNHS khi có quyết định đại xá”?

Cái lạ thứ hai là của người kế nhiệm, khi dư luận yêu cầu làm rõ thì ông chỉ nói: “Tôi không biết và không thể hứa”. Thôi thì chúng ta hãy chờ Viện Kiểm sát nhân dân tối cao có ý kiến về những cái lạ này.

NHƯ CƯƠNG

 ------------------------------------